تحلیل تنوع زمینی (ژئودایورسیتی) در محدوده کوه‌های بینالود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

2 گروه سنجش ازدور و GIS دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

هدف: هدف این پژوهش شناسایی، تفسیر و ارزیابی عناصر تنوع زمینی به منظور سازمان‌دهی مناطق خاص و کل زمین و هماهنگی حفاظت یا مدیریت کارآمد است.
روش و داده: روش این پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی بوده است و با استفاده از روش‌های کمی و آماری و سنجش از دور نقش عوامل مورفومتریک و زمین‌شناختی و اقلیم به عنوان پارامترهای اصلی در شکل‌گیری و گسترش تنوع زمین‌شناسی مورد مطالعه قرار گرفته است. با تقسیم‌بندی کوه‌های بینالود به دامنه شمالی و دامنه جنوبی این دو  منطقه به صورت جداگانه با روش ارزیابی کمی مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته است. این فرایند با محاسبه شاخص‌های تراکم ناهمواری ((PRD، ضریب ناهمواری سیمپسون (SIEI) و شانون (SHEI)، ضریب دایورسیتی شانون (SHDI) و سیمپسون (SIDI) دامنه شمالی و دامنه جنوبی کوه‌های بینالود و مقایسه نتایج در دو دامنه شمالی و جنوبی صورت گرفته است.
یافته‌ها: میزان شاخص‌های محاسبه شده در دامنه جنوبی، شاخص تراکم ناهمواری (PRD) ۰/۰۰۲۵،  ضریب دایورسیتی سیمپسون (SIDI): ۰/۶، ضریب ناهمواری سیمپسون (SIEI): ۰/۸۱، ضریب دایورسیتی شانون (SHDI): ۱/۵، ضریب ناهمواری شانون (SHEI): ۰/۷۶ است.
نتیجه‌گیری: بر مبنای یافته‌های تحقیق می‌توان عنوان کرد که اختلاف شاخص‌ها در دو دامنه بسیار ناچیز است، اما به دلیل وضعیت ساختمانی و چینه‌شناسی و تأثیر عوامل ثانویه دامنه‌های جنوبی کوه‌های بینالود دارای ژئودایورسیتی بالاتری نسبت به دامنه‌های شمالی آن است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که بر اساس مقایسه دامنه شمالی و دامنه جنوبی کوه‌های بینالود با شاخص‌های پنج‌گانه ژئودایورسیتی سهم عوامل زمین‌شناسی بیشتر از عوامل مورفومتری و اقلیمی بوده است.
نوآوری، کاربرد نتایج: در این پژوهش برای اولین بار در کشور ژئودایورسیتی کوهستانی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل می‌تواند اهمیت تنوع زمینی را در منطقه نمایش داده و در زمینه مدیریت میراث ژئومورفولوژیک و چگونگی حفاظت بهتر از این منابع مورد استفاده مدیران و تصمیم گیرندگان قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The assesment and analysis of geodiverity on Binaloud mountains

نویسندگان [English]

  • Leila golimokhtari 1
  • abolghasem amirahmadi 1
  • rahman zandi 2
  • malihe ghanjinya 1
1 Department of Climatology and Geomorphology, Faculty of Geography and Environmental Science, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
2 Department of Climatology and Geomorphology, Faculty of Geography and Environmental Science, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
چکیده [English]

Aim: This research aims to identify, interpret, and evaluate the elements of geodiversity to organize specific areas and the whole earth and coordinate conservation or efficient management.
Materials and Method: This research is descriptive and analytical and uses quantitative and statistical methods and remote sensing to study the role of morphometric and geological factors and climate as the main parameters in forming and expanding geological diversity. Dividing Binalood Mountains into northern and southern slopes, we have separately assessed them using Benito-Calro et al.'s (2009) qualitative assessment method. Comparing roughness density indices (PRD), Simpson roughness index (SIEI) and Shannon (SHEI), Shannon diversity index (SHDI), and Simpson (SIDI), we got some results about the northern and southern slopes of Binalood Mountain.
Finding: The amount of calculated indices for southern slop is as follows; roughness density indices (PRD) is 0.0025, Simpson diversity index (SIDI) is 0.6, Simpson roughness index (SIEI) is 0.81, and Shannon diversity index (SHDI) is 1.5 and Simpson roughness index (SHIE) is 0.76.
Conclusion: According to the findings of this research, the difference in indices between the two slopes is very small, but due to structural form and stratigraphic situation and the effect of secondary factors, the southern slopes of Binalood Mountains have higher geodiversity than the southern slopes. The results show that based on comparing the northern and southern slopes of Binalood mountains with the five geodiversity indices, the contribution of geological factors was more than the morphometric and climatic factors. 
Innovation: In this research, mountain geodiversity has been investigated for the first time in the country. The results can show the importance of geodiversity in the region and be used by managers and decision-makers in geo-heritage management and better protection of these resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Geodiversity
  • SIDI
  • SHDI
  • SIEI
  • SHEI
  • BinaloudMounta

مراجع

امری کاظمی، علیرضا، مهرپویا، عباس (۱۳۸۸). اطلس توانمندی‌های ژئوپارک و ژئوتوریسم ایران میراث زمین شناختی ایران، انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور، چاپ اول، تهران
بابلی موخر، حمید و رامشت، محمدحسین. (1398). ارزیابی توانمندی‌های ژئوتوریستی منطقه تشان شهرستان بهبهان بر اساس روش پرالونگ به منظور دستیابی به توسعه پایدار. فصلنامه جغرافیای طبیعی، (43)12، 70-53.  https://sid.ir/paper/517073/fa
زمردیان، محمدجعفر. (1373). تنگناهای ژئومورفولوژیکی دامنه‌های شمالی بینالود. مجموعه مقالات هشتمین کنگره جغرافیایی دانشگاه اصفهان، 180- 162. https://www.sid.ir/fileserver/jf/55313868406
زمردیان، محمدجعفر. (1378). مطالعه هیدرومورفودینامیک‌های دامنه شمالی بینالود و کاربرد آن در مدیریت محیط، رساله دکتری جغرافیا، دانشگاه تهران.
زنگنه اسدی، محمد علی، امیر احمدی، ابوالقاسم، شایان یگانه، علی اکبر. (۱۳۹۷). ارزیابی ژئومورفوسایت‌های ژئوپارک پیشنهادی غرب خراسان رضوی به روش بریلها به منظور حفاظت از میراث زمین شناختی. جغرافیا و برنامه‌ریزی‚  63(97)‚ 137-117. https://ensani.ir/fa/article/396811
زنگنه اسدی، محمدعلی، امیراحمدی، ابوالقاسم، شایان یگانه، علی اکبر. (۱۳۹۴) . ارزیابی کمی ژئومورفولوژی سایت‌ها در ژئوپارک غرب خراسان رضوی به روش فاسولاس و همکاران. اولین کنفرانس بین‌المللی هنر صنایع دستی و گردشگری، مؤسسه عالی فناوری خوارزمی شیراز، ۵۲-۴۷. https://civilica.com/doc/543450
شایان یگانه، علی اکبر، زنگنه اسدی، محمدعلی، امیر احمدی، ابوالقاسم. (۱۳۹۵). نگرشی نوین در ارزیابی ژئومورفوسایت‌ها و ژئوسایت‌ها در ایران. مجله مطالعات مدیریت گردشگری‚ 11(34) ‚ ۶۴-۴۱. https://doi.org/10.22054/tms.2016.5729
علایی طالقانی، محمود (1384). ژئومورفولوژی ایران، انتشارات قومس، تهران
علیجانی، بهلول (1398). روش‌شناسی کمی در جغرافیا، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.
قنواتی، عزت‌الله، ااکرم، امیر، فخاری، سعید،. (۱۳۹۱). مروری بر روند تحولات ژئوتوریسم و مدل‌های مورد استفاده آن در ایران. فصلنامه جغرافیایی سرزمین، (۳۴)، ۷۵-۹۱. https://ensani.ir/fa/article/487683.
گلی مختاری، لیلا و بیرامعلی، فرشته. ( ۱۳۹۷). محاسبه و تحلیل تنوع زمینی (انور، ژئودایورسیتی) مطالعه موردی شهرستان اشتهارد. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 58 (2)، ۳۰۷ -۳۲۲.  https://ensani.ir/fa/article/389760
گلی مختاری، لیلا، نگهبان، سعید، شفیعی، نجمه. (1397). تحلیل مقایسه‌ای ژئودایورسیتی (تنوع زمین‌شناختی) در حوضه‌های شمال غربی استان فارس. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، 7(3)، ۱۵۱-۱۶۳. https://ensani.ir/fa/article/402825
مقصودی، مهران، مقیمی، ابراهیم، یمانی، مجتبی، رضایی، ناصر، مرادی، انور. (1398). بررسی ژئومورفو دایورسیتی آتشفشان دماوند و پیرامون آن بر اساس شاخص GMI . پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی،  8 (1)، ۶۹ -۵۲. https://sid.ir/paper/382369/fa
نکویی صدری، بهرام. (۱۳۹۰). ژئودایورسیتی ایران نوید ثروت و رفاه مردم ایران. مجله نظام مهندسی معدن، 19، 60 – 56. https://elmnet.ir/article/1000050-41961.
یزدی، عبدالله و امامی، محمدهاشم. (1392). جنوب شرقی ایران جلوه‌گاه ژئوتوریسم و ژئودایورسیتی؛ اولین همایش انجمن کواترنری ایران. https://sid.ir/paper/830269/fa.
یزدی، عبدالله و دبیری، رحیم. (۱۳۹۴). درآمدی بر ژئو دایورسیتی به عنوان پایه‌ای برای ژئوتوریسم. یافته‌های نوین زمین‌شناسی کاربردی، 6 (18)‚ ۷۴- ۸۳ . https://nfag.basu.ac.ir/article_1392.html.
Asrat A.,Demissie M.,Mogessie,A. (2008). Geotourismin Ethiopia. Shama
Baboli Mokher, H., Ramesht M. (2019). Evaluation of geotourism capabilities of Tashan region of Behbahan city based on Pralong method in order to achieve sustainable development, Quarterly Journal of Natural Geography, Twelfth Year, No. 43, 53-70 https://sid.ir/paper/517073/fa
Benito-Calvo, A., Perez-Gonzalez,A.,Magri, O., Meza, P.(2009). Assessing regional Geodiversity: the Iberian Peninsula. Earth Surface Processes and Landforms, Vol 34, PP. (433-1445) https://doi.org/10.1002/esp.1840
Brilha, J. (2016).Inventory and Quantitative Assessment of Geosites and Geodiversity Sites: a Review. Geoheritage, 8: 119 http://dx.doi.org/10.1007/s12371-014-0139-3.
Brilha, J.(2005). Geologic and geoconservation heritage: conservation of nature in its strand geological. Palimage Editors, Braga.
Church, M.( 2011). Observations and experiments. In: Gregory, K.J., Goudie, A.S. (Eds.), the SAGE Handbook of Geomorphology. SAGE, London, pp. 121-141.
Coratza, P. and Hoblea, F. (2018). The Specificities of Geomorphological Heritage. In: Reynard, E., Brilha, J., (Eds.). Geoheritage: Assessment, Protection, and Management. Elsevier, Amsterdam, pp. 87-104. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-809531-7.00005-8
Daniel. S. Santos & Emmanuel Reynard2 & Kátia L. Mansur1 & José C. S. Seoane.(2019). The Specificities of Geomorphosites and Their Influence on Assessment Procedures: a Methodological Comparison. Geoheritage. http://dx.doi.org/10.1007/s12371-019-00411-z
Dias, M.C.S.S., Domingos, J.O., dos Santos Costa, S.S. et al. Geodiversity Index Map of Rio Grande do Norte State, Northeast Brazil: Cartography and Quantitative Assessment. (2021). Geoheritage 13, 10. https://doi.org/10.1007/s12371-021-00532-4
Fassoulas, C. D. Mouriki, P. Dimitriou-Nikolakis, Iliopoulos ,G.,(2012). Quantitative Assessment of Geotopes as an Effective Tool for Geoheritage Management. Geoheritage Journal, 4:pp. 177-193. http://dx.doi.org/10.1007/s12371-011-0046-9
Fassoulas. Ch., Mouriki. D., Dimitriou-Nikolakis, P. George I. (2011). Quantitative Assessment of Geotopes as an EffectivE Tool for Geoheritage Management. geoheritage, 21, 245-264. http://dx.doi.org/10.1007/s12371-011-0046-9
Fernández, A., Fernández, T., Pereira, D.I. et al. (2020). Assessment of Geodiversity in the Southern Part of the Central Iberian Zone (Jaén Province): Usefulness for Delimiting and Managing Natural Protected Areas. Geoheritage 12, 20 http://dx.doi.org/10.1007/s12371-020-00447-6
Gajek G., Zgłobicki,W., Kołodyńska-Gawrysiak, R. (2019). Geoeducational value of quarries located within the ,Małopolska Vistula River Gap (E Poland). Geoheritage. http://dx.doi.org/10.1007/s12371-019-00395-w
Gordon, J.E., Barron, H.F., Hansom, J.D., Thomas, M.F. (2012). Engaging with geodiversity-why it matters. Proc. Geol. Assoc, 123 (1), pp. 1–6.
Gray, M. (2005). Geodiversity & Geoconservation. the George Wright Forum, 22(3): 6. https://www.researchgate.net/publication/237586700_Geodiversity_and_Geoconservation_What_Why_and_How
Gray, M. (2008).Geodiversity: a new paradigm for valuing and conserving geoheritage. Ser Geosci Can, 35(2):51-59. https://www.researchgate.net/publication/292928598_Geoheritage_1_Geodiversity_A_New_Paradigm_for_Valuing_and_Conserving_Geoheritage
Gray. M., Gordon. J. and Brown.(2013). Geodiversity and the ecosystem approach: the contribution of geoscience in delivering integrated environmental management. Proceedings of the Geologists' Association, 124(4): 659-673. https://doi.org/10.1016/j.pgeola.2013.01.003
Hadi, H., Tahiri, A., Brilha. J, El Maidani, A., Baghdad, B., Zaidi, A. (2015). Geodiversity examples of Morocco: from inventory to regional geotourism development. Open Journal of Ecology, 5 (9), pp. 409 -419. http://dx.doi.org/10.4236/oje.2015.59034
Josu Sanz1 & Teresa Zamalloa2 & Gurutze Maguregi2 & Lola Fernandez2 & Isabel Echevarria.(2020). Educational Potential Assessment of Geodiversity Sites: a Proposal and a Case Study in the Basque Country (Spain). Geoheritage . https://doi.org/10.3390/su13094624
Koh, Y. K., Oh, K. H., Youn, S. T., Kim, H. G.( 2014). Geodiversity and geotourism utilization of islands: Gwanmae Island of South Korea. J. Marine Island Cult, 3, pp. 106-112. http://dx.doi.org/10.1016/j.imic.2014.09.002
Kot, R.  (2017 ).A comparison of results from geomorphological diversity evaluation methods in the Polish Lowland (Toruń Basin and Chełmno Lakeland). Geografisk Tidsskrift-Danish Journal of Geography, 118 (1), pp. 17-30. https://doi.org/10.1080/00167223.2017.1343673
Margottini, C. (2007). Engineering geology and cultural heritage: the conservation of remaining Bamiyan Buddhas (Central Afghanistan). In: Sassa K, Fukuoka H, Wang F, Wang G (eds) Progress in landslide science. Springer, Berlin, pp 319–346 http://dx.doi.org/10.1007/978-3-540-70965-7_25 .
Maria da Glória Motta Garcia1.(2019 ). cosystem Services Provided by Geodiversity: Preliminary Assessment and Perspectives for the Sustainable Use of Natural Resources in the Coastal Region of the State of São Paulo, Southeastern Brazil, Geoheritage (2019), 11:1257–1266 http://dx.doi.org/10.1007/s12371-019-00383-0 .
Matheus Lisboa Nobre da Silva1 & Marcos Antonio Leite do Nascimento2 & Kátia Leite Mansur.(2019). Quantitative Assessments of Geodiversity in the Area of the Seridó Geopark Project, Northeast Brazil: Grid and Centroid Analysis. The European Association for Conservation of the Geological Heritage . http://dx.doi.org/10.1007/s12371-019-00368-z
Melelli, L., Vergari, F., Liucci, L., Del Monte, M. (2017). Geomorphodiversity index: Quantifying the diversity of landforms and physical landscape. Science of the Total Environment, 584–585 (2017), pp. 701–714. http://dx.doi.org/10.1016/j.scitotenv.2017.01.101
Micić Ponjiger, T., Lukić, T., Vasiljević, Ð.A. et al. Quantitative Geodiversity Assessment of the Fruška Gora Mt. (North Serbia) by Using the Geodiversity Index. (2021). Geoheritage 13, 61 https://doi.org/10.1007/s12371-021-00572-w   
Newsome, D., Dowling, R. (2018). Geoheritage and geotourism. In: Reynard E, Brilha J (eds) Geoheritage: assessment, protection, and management. Elsevier, Amsterdam, pp 305–315
Paola Coratza1 & Emmanuel Reynard2 & Zbigniew Zwoli .(2018). Geodiversity and Geoheritage: Crossing Disciplines and Approaches. Geoheritage (2018):   http://dx.doi.org/10.1007/s12371-018-0333-9 .
Parks, KE, Mulligan, M. (2010). On the relationship between a resource based measure of geodiversity and broad scale biodiversity patterns. Biodivers Conserv 19:2751–2766 http://dx.doi.org/10.1007/s10531-010-9876-z . 
Pereira, DI., Pereira P., Brilha, J., Santos, L. (2013). Geodiversity assessment of Paraná State (Brazil): an innovative approach. Environ Manag 52: 541–552. http://dx.doi.org/10.1007/s00267-013-0100-2
Poiraud, A., Chevalier, M., Claeyssen, B., Biron, PE., Joly, B. (2016). From geoheritage inventory to territorial planning tool in the Vercors massif (French Alps): contribution of statistical and expert cross approaches  https://dx.doi.org/10.1016/j.apgeog.2016.04.012 .
Pralong, J.P. (2005). A Method for Assessing The Tourist Potential and Use of Geomorphological Sites. Geomorphologie.Formes, Processus, Environment, 3, 189-196. http://dx.doi.org/10.4000/geomorphologie.350
Reynard, E. (2008).Scientific research and tourist promotion of geomorphological heritage. Geogr. Fis. Dinam. Quat., 31,pp 225-230. https://igd.unil.ch/projrech/public/projets/87-1-160.pdf
Reynard. E; Perret. A; Bussard. J; Grangier. L& Martin. S.(2016).Integrated Approach for the Inventory and Management of Geomorphological Heritage at the Regional Scale. Geoheritage, 8 (1), pp. 43-60. http://dx.doi.org/10.1007/s12371-015-0153-0
Rocha, J., Brilha, J., Henriques, M. H., (2014). Assessment of the geological heritage of Cape Mondego Natural Monument (Central Portugal). Proc. Geol. Assoc. 125 (1), pp. 107 -113. https://core.ac.uk/download/pdf/55631259.pdf
Serrano, E. and González Trueba, J.J. (2011). Environmental education and landscape leisure. Geotourist map and geomorphosites in the Picos de Europa National Park. Geo Journal of Tourism and Geosites, 8(2): 295-308. https://www.researchgate.net/publication/266021241_Environmental_education_and_landscape_leisu re_Geotourist_map_and_geomorphosites_in_The_Picos_de_Europa_National_Park
Serrano, E., Ruiz-Flaño, P. (2009). Geomorphosites and geodiversity. In: Reynard E, Coratza P, Regolini-Bissig G (eds) Geomorphosites. Velag Dr. Friedrich Pfeil, München, pp 49–61. https://www.researchgate.net/publication/266021187_Geomorphosites_and_geodiversity
Sharples, C. (1993) .A Methodology for the Identification of Significant Landforms and Geological Sites for Geoconservation Purposes. Forestry Commission, Tasmania      
Sharples, C. (1995). Geoconservation in forest management—principles and procedures. Tasforests 7:37–50
Uroš Stepišnik1 & Aleksandra Trenchovska1,(2018).A New Quantitative Model for Comprehensive Geodiversity Evaluation: the Škocjan Caves Regional Park, Slovenia Geoheritage (2018) 10:39–48. http://dx.doi.org/10.1007/s12371-017-0216-5
Weiss,A.(2001). Topographic Position and Landforms Analysis. ESRI User Conference, San Diego, CA.
Zwoliński, Z, and Stachowiak. J(2012). Geodiversity map of the Tatra National Park for geotourism. Questions Geographicae, 31(1): 99-107. http://dx.doi.org/10.2478/v10117-012-0012-x
Zwoliński, Z., Najwer, A., Giardino, M, (2018). Methods for assessing geodiversity. In: Reynard E, Brilha J (eds) Geoheritage: assessment, protection, and management. Elsevier, Amsterdam, pp 27–52. http://dx.doi.org/10.1016/B978-0-12-809531-7.00002-2
مطالعات جغرافیایی مناطق خشک
دوره 14، شماره 52
شهریور 1402
صفحه 41-24

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار