تحلیل مولفه‌های رقابت پذیری موثر بر تحقق اقتصاد دانش بنیان شهری (مطالعه موردی شهر کرمان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

2 دانشیار گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

3 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

چکیده

شهرها از پیدایش تاکنون، با افزایش شهرنشینی و پیچیدگی نظام شهری در حال رقابت با یکدیگر هستند. عصری که آن را عصر دانایی و اقتصاد را اقتصاد دانش‌بنیان و رقابت را جهانی می‌دانیم، شاهد رقابت شدیدی بین کشورها در سطح بین‌الملل و شهرها در سطح ملی هستیم؛ جریان رقابت ماهیتی پویا دارد که برای موفقیت در آینده باید از روش‌های رقابتی جدید و تحول‌گرا استفاده کنیم. بنابراین، هدف تحقیق بررسی تأثیر مؤلفه‌های رقابت‌پذیری بر ارتقای اقتصاد دانش‌بنیان شهری در کرمان است. روش تحقیق در این مطالعه، از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی است که بخش عمده‌ای از داده‌های آن بر اساس مطالعات میدانی و تنظیم پرسش‌نامه از 30 نفر از کارشناسان و خبرگان حوزه‌ی برنامه‌ریزی شهری در سطح منطقه جمع‌آوری‌شده است. یافته‌های مطالعه بر اساس فرایند تحلیل سلسله مراتبی نشان می‌دهد که بین شاخص‌های مربوط به عوامل اقتصادی و شاخص‌های مرتبط با عوامل اجتماعی ضریب عوامل اقتصادی شامل: "عملکرد اقتصادی"، "ساختار و ظرفیت اقتصادی"، "دگرگونی فن‌آوری اطلاعات"، "دگرگونی اقتصاد"، "دگرگونی فضا" و "بازاریابی" با میزان ۵۹/۵ درصد بیشترین تأثیرگذاری را نسبت به عوامل اجتماعی شامل: "منابع انسانی"، "کیفیت زندگی"، "سطح پیشرفت شهری"، "عملکرد دولتی" و "عملکرد محیطی" با میزان ۴۰/۵ درصد از کل وزن نهایی را به خود اختصاص داده است. و از بین مؤلفه‌های 11 گانه اقتصادی و اجتماعی رقابت‌پذیری مؤثر بر شکل‌گیری اقتصاد دانش‌بنیان شهری، ساختار و ظرفیت اقتصادی و عملکرد اقتصادی به ترتیب با 12 و ۱۰/۵ بیشترین ضریب تأثیر را شکل‌گیری اقتصاد دانش‌بنیان به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین شهر کرمان به‌منظور رسیدن به پیشرفت همه‌جانبه نیازمند توجه کارآ به عوامل اقتصادی است چراکه بیشترین اثرگذاری را نسبت به عوامل اجتماعی مؤثرترین عوامل در شکل‌گیری و ارتقا اقتصاد دانش‌بنیان شهر کرمان هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Competitiveness Components Affecting the Realization of Urban Knowledge-Based Economy (Case study of Kerman city)

نویسندگان [English]

  • Aliakbar Anabestani 1
  • Jamileh Tavakolinia 2
  • Zahra Arzhang 3
1 Professor in Department of Human Geography and Spatial Planning, Shahid Beheshti University, Tehran
2 Associate Prof. in Department of Human Geography and Spatial Planning, Shahid Beheshti University, Tehran
3 MSc. in Geography and Urban Planning, Shahid Beheshti University, Tehran
چکیده [English]

Cities have been competing with each other since its inception, with increasing urbanization and the complexity of the urban system. In an age that we call the age of knowledge and economics as a knowledge-based economy and global competition, we see intense competition between countries at the international level and cities at the national level. Therefore, the purpose of the research is to investigate the impact of competitiveness components on the promotion of urban knowledge-based economy in Kerman.The research method in this study is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method. Most of the data are based on field studies and questionnaires from 30 experts in the field of urban planning in the region. Findings of the study based on the method of Analysis Hierarchi Procces(AHP) show that between the indicators related to economic factors and indicators related to social factors, the coefficient of economic factors including: "economic performance", "economic structure and capacity", "technology transformation" "Information gathering", "Economic transformation", "Space transformation" and "Marketing" with a rate of 59.5% have the greatest impact on social factors including: "human resources", "quality of life", "level of urban development", "performance "Government" and "Environmental Performance" account for 40.5% of the total final weight. And among the 11 economic and social components of competitiveness affecting the formation of urban knowledge-based economy, economic structure and capacity and economic performance with 12 and 10.5, respectively, the formation of knowledge-based economy have the highest impact factor. Therefore, in order to achieve comprehensive development, the city of Kerman needs effective attention to economic factors, because the most effective drivers of social factors are the most effective drivers in the formation and promotion of knowledge-based economy in the city of Kerman.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Competitiveness
  • Knowledge-Based Economics
  • Economy factores
  • Social factores
  • Kerman city

مراجع

  1. احمدی، حسن. اسمعلی، اباذر. فیض‌نیا، سادات و شریعت جعفری، محسن. (1382). پهنه‌بندی خطر حرکت‌های توده‌ای با استفاده از دو روش رگرسیون چندمتغیره (MR) و تحلیل سلسله‌مراتب (AHP) در حوضه آبخیز گرمی چای، مجله منابع طبیعی ایران، 56(3)، 323-336.
  2. اسکندری‌ثانی، محمد.، پیله‌و، علی‌اصغر. و رضائی نسب، آزاده. (1396). سنجش مؤلفه‌های مؤثر بر رقابت‌پذیری منطقه‌ای درجهتِ توسعة پایدار موردشناسی: استان خراسان شمالی. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 7(24): 57-70. doi: 10. 2111/gaij.2017.3376
  3. امیدعلی، اسماعیل. فنی، زهره و شفیعی‌ثابت، ناصر. (1401). تبیین نقش رقابت‌پذیری کلان‌شهری در توسعة منطقه‌ای (مطالعة موردی: کلان‌شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 54(1): 235-267.doi: 10.22059/jhgr.2021.317480.1008237
  4. پورطاهری، مهدی. (1389)، کاربرد روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه در جغرافیا، تهران: انتشارات سمت.
  5. جانی، سیاوش. (1390). عوامل مؤثر بر رقابت‌پذیری ایران و کشورهای جنوب غرب آسیا، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 19(58): 991-959.
  6. حسینی، سید شمس‌الدین و چهارمحالی بیغش، اکبر. (1384). اقتصاد دانش و شکاف توسعه .فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، 1(1): 82-55.
  7. حسینی، سید شمس‌الدین. دلخوش اباتری، سید کاظم و اخوان، پیمان. (1400). وضعیت اقتصاد ایران بر اساس اقتصاد دانش‌بنیان - اقتصاد مقاومتی. مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی، 5(17): 101-130.
  8. خضرایی شولای‌فر، مریم و کرکه آبادی، زینب. (1397). بررسی عوامل مؤثر بر رقابت‌پذیری شهری بر اساس مدل پیشنهادی Saez با تکیه بر مفهوم Coopetition (مطالعه موردی: شهر تهران). فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 11(1): 111-131.
  9. دانیورت، تامس و پروساک، لارنس. (1379). مدیریت دانش. ترجمه حسین رحمان سرشت، تهران: نشر ساپکو.
  10. دلبری، محمد. (1393). رقابت‌پذیری اقتصادی شهرها با تأکید بر عوامل مؤثر بر شاخص رقابت‌پذیری شهری (GUCI)، اولین همایش ملی در جستجوی فردا و واکاوی مفاهیم و مصادیق در شهر اسلامی_ایرانی، تهران، شرکت دیبا افق رایا.
  11. دولت‌یابی، پریا و آقایی، عبداله. (1388). نقش پارک فناوری مجازی در تحول ماهیت صنعت و دانشگاه در اقتصاد دانش‌بنیان، نشریه صنعت و دانشگاه، 2(4 و 3)، 43-51.
  12. دیزجی، منیره. دانشور، سهند و بابایی اناری، علیرضا. (1391). تعیین جایگاه ایران در زمینه اقتصاد دانش‌بنیان در میان کشورهای منتخب. مجله مدیریت تولید، 6(22)، 121-144.
  13. رنجبر، فرزاد. (1394). پایش اقتصاد مقاومتی: شاخص‌های اقتصاد دانش‌بنیان. شرکت علمی‌پژوهشی و مشاوره‌ای آینده‌ساز. استان مازندران، ساری 30 خرداد 1394.
  14. روسی، یوگو و وانولو، آلبرتو. (1395) جغرافیاهای سیاسی شهری، یک چشم‌انداز جهانی، ترجمه علی ولیقلی زاده و مهدی کریمی، انتشارات دانشگاه مراغه، چاپ اول.
  15. زبردست، اسفندیار. (1386). بررسی تحولات نخست شهری در ایران. مجله هنرهای زیبا، 26: 29-38.
  16. ساسانی، علی.، شاه حسینی، محمدعلی. و رضوانی، مهران. (1399). ارائه مدل رقابت‌پذیری منطقه‌ای مبتنی بر ساختار اکوسیستم کارآفرینی دانش‌بنیان. مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی ۱۱(۴۴): ۶۴-۳۳ URL: http://iieshrm. r/article-۱-۸۷۳-fa.html
  17. شقاقی شهری، وحید. (1396). اثرات اقتصاد دانش‌بنیان بر جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (نظریه‌ی همگرایی‌های اقتصادی_منطقه‌ای برای کشورهای عضو اکو)، دو فصلنامه‌ی اقتصاد و توسعه‌ی منطقه‌ای، 24(13): 54-24.
  18. علی اکبری، اسماعیل. اکبری، مجید. انصاری، معصومه. بوستان احمدی، وحید. (1398). سنجش و‌ تحلیل شاخص‌های رقابت‌پذیری در کشورهای غرب آسیا با تأکید بر ایران. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 9(33): 1-14.
  19. عمادزاده، مصطفی؛ شهنازی، روح‌الله و دهقان شبانی، زهرا (1385). بررسی میزان تحقیق اقتصاد دانش‌محور در ایران (مقایسه تطبیقی با سه کشور همسایه). فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، 6(2)، 132-103.
  20. عیدمحمدزاده، حسن. رضائی، جواد. فقیه نصیری، مرجان و توکلی بغدادآباد، محمدرضا، (1398) ارزیابی اقتصاد دانش با استفاده از مدل برنامه‌ریزی ریاضی. فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 1(1) 135-115.
  21. عیوضلو، داود. (1397). رقابت­پذیری پایدار شهری در چارچوب همکاری محلی - منطقه­ای (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران)، رساله دکتری، به راهنمایی محمدتقی رضویان، گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی.
  22. قربانی، رسول. و کاظمی‌زاد، شمس‌اله. (1398). تحلیلی بر عوامل مؤثر در رقابت‌پذیری شهری بر پایۀ روش سناریونویسی (مورد شناسی: شهر تبریز). جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 9(30): 19-38. doi: 10. 2111/gaij.2019.4527
  23. قربانی، زهرا. (1394). ایران و اقتصاد دانش‌بنیان: چالش‌ها و راهکارها. کنفرانس بین‌المللی مدیریت، اقتصاد و مهندسی صنایع، 1394؛ دانشگاه پیام‌نور شهر ری.
  24. معمارنژاد، عباس. (1384). اقتصاد دانش‌بنیان: الزامات، نماگرها، موقعیت ایران، چالش‌ها و راهکارها. اقتصاد و تجارت نویت، 1(1)، 115-75.
  25. منوریان، عباس. عسگری، ناصر و آشنا، مصطفی. (1384). ابعاد ساختاری و محتوایی سازمان‌های دانش‌محور، اولین کنفرانس ملی مدیریت دانش، تهران، https://civilica.com/doc/33938
  26. ناظمان، حمید و اسلامی فر، علیرضا. (1389). اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه پایدار (طراحی و آزمون یک مدل تحلیلی با داده‌های جهانی). اقتصاد پولی مالی، 17(33) 184-213.  doi: 10.22067/pm.v17i33.27316
  27. نظم فر، حسین. عشقی چهار برج، علی و علوی، سعیده. (1396-ب). بررسی وضعیت رقابت‌پذیری اقتصادی شهرهای ایران، اقتصاد و مدیریت شهری، 5(20): 23-38.
  28. نظم فر، حسین. عشقی چهار برج، علی و علوی، سعیده. (1396_الف). تحلیل فضایی رقابت‌پذیری سکونتگاه‌های شهری استان‌های ایران، مجله آمایش جغرافیایی فضا، - 7(24): 153-168.
  29. نیل‌فروشان، هادی. (1384). بررسی ماهیت اقتصاد دانش‌محور و ضرورت و امکان‌پذیری حرکت ایران از اقتصاد تولید محور به اقتصاد دانش‌محور، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقتصاد، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
  30. هادی زنوز، بهروز. (1383). بررسی جایگاه صنایع فلزات اساسی و معادن وابسته در اقتصاد ملی و تحول آن در برنامه چهارم (1384 - 1388) بر اساس تکنیک داده - ستانده. پژوهش‌نامه اقتصادی، 4(15): 133-168.
  31. Aldian, A., & Taylor, M. A. (2005). A consistent method to determine flexible criteria weights for multicriteria transport project evaluation in developing countries. Journal of the Eastern Asia Society for Transportation Studies, 6, 3948-3963.
  32. Boussetta O, Aissaoui N, Sellaouti F. (2022). MENA Countries Face the Challenge of the Knowledge-Based Economy. InCases on Applying Knowledge Economy Principles for Economic Growth in Developing Nations (pp. 150-202). IGI Global. DOI: 4018/978-1-7998-8417-0.ch010
  33. Burke, P. A. (2000). social history of Knowledge. Cultural and history Journal, 3(1): 1-12.
  34. Carayannis, E., & Grigoroudis, E. (2014). Linking innovation, productivity, and competitiveness: implications for policy and practice. The Journal of Technology Transfer, 39(2): 199-218.
  35. Dahlman, C., & Anderson, T. (2000). Korea and Knowledge- Based Economy. Making the Transition. World Bank Institute.
  36. Dasgupta, P. & David, P. (1994). Toward a New Economics of Science; Research Policy, 33(5): 487-521.
  37. Dworak, E. (2010). Analysis of knowledge-based economy impact on economic development
    in the European Union countries. Comparative economic research, 13(4): 5-25.
  38. Gabor, M. R.; Conţiu, L. C., & Oltean, F. D., A. (2012). comparative analysis regarding European tourism competitiveness: emerging versus developed markets. Procedia Economics and Finance, 3(12): 361-366.
  39. Gardiner, B., Martin, R., & Tyler, P. (2004). Competitiveness, productivity and economic growth across the European regions. Regional Studies, 38, 1037–1059. P.83-85.
  40. Godet, M., Durance, Ph., & Gerber, A. (2008). Strategic Foresight La Prospective Use and Misuse of Scenario Building. LIPSOR Working Paper (#10), Paris
  41. Godin, B. (2006). The knowledge-based economy: conceptual framework or buzzword? The Journal of Technology Trasfer, 31(1), 17-30.
  42. Jiang, Y., & Shen, J. (2010). Measuring the urban competitiveness of Chinese cities in 2000. Cities, 27(5): 307–314.
  43. Kresl, P. K., & Fry, E. H. (2015). The urban response to internationalization. Edward Elgar Publishing.
  44. Lee, J. N., Ham, J., & Choi, B. (2016). Effect of Government Data Openness on a Knowledge
    Based Economy, Information Technology and Quantitative Management (ITQM 2016).
    Procedia Computer Science, 91, 158-67.
  45. Lengyel, I. (2016). Competitiveness of Metropolitan Regions in Vise grad Counties, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 223, 357-362.
  46. Mejri K, MacVaugh JA, Tsagdis D. (2018). Knowledge configurations of small and medium-sized knowledge-intensive firms in a developing economy: A knowledge-based view of business-to-business internationalization. Industrial marketing management. 71: 160-70
  47. Moisio (2022). In What Sense a Geopolitical Knowledge-Based Economy?. In Geopolitical Transformations in Higher Education, (pp. 21-33). Springer, Cham.
  48. Musterd, S., & Murie, A. (Eds.). (2011). Making competitive cities. John Wiley & Sons.
  49. OECD, (1998). The reform of metropolitan governance, OECD Policy Brief, Organization for Economic Cooperation and Development, Geneva.
  50. Palei, T. (2015). Assessing the impact of infrastructure on economic growth and global competitiveness. Procedia Economics and Finance, 23, 168-175.
  51. Radovic, M., Zugic, R., & Milovic, N. (2013). Economic institutions and competitiveness of economy with emphasis on Montenegro. Montenegrin Journal of Economics, 9(1): 63.
  52. Saez, L; (2015). Perianez, I. Benchmarking urban competitiveness in Europe to attract investment, Cities 48, 76–85.
  53. Saratikyan, N. (2017). The knowledge-based economy in Poland. Regional innovation system, https://www.researchgate.net/publication/327350776
  54. Šegota, A., Tomljanović, M. & Huđek, I.V. (2017). Contemporary approaches to measuring competitiveness – the case of EU member states, Journal of Economics and Business, 35(1): 123-150.
  55. Shaw, G., Wheeler, D., & Barr, S. (1985). Statistical techniques in geographical analysis. New York, NY: Wiley.
  56. Singhal, Sh; McGreal, S; Berry, J. (2013). An evaluative model for city competitiveness: Application to UK cities, Land Use Policy, 30, 214-222.
  57. Sundac, D., & Fatur, K. L. (2011). Knowledge economy factors and the development of
    knowledge-based economy. CroEconSur, 13(1): 105-141.
  58. Toimbek (2022). Problems and perspectives of transition to the knowledge-based economy in Kazakhstan. Journal of the Knowledge Economy. 13(2):1088-125.
  59. United Nations. (2016). The World’s Cities in 2016. available in https://www.un.org/en/
  60. World Economic Forum. (2014). The Competitiveness of Cities. A report of the Global Agenda Counci l on Competitiveness.
مطالعات جغرافیایی مناطق خشک
دوره 13، شماره 50
اسفند 1401
صفحه 97-78

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار