نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1
گروه جغرافیا انسانی و برنامه ریزی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2
گروه جغرافیای انسانی و برنامه ریزی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3
گروه سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشکده محیط زیست، دانشگاه آزاد/ واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
10.22034/jargs.2023.422565.1068
چکیده
هدف: رشد روزافزون جمعیت شهری در کشور ما باعث از بین رفتن تعادل بین شبکه‌های شهری و الگوهای طبیعی آن‌ها شده است. این موضوع باعث کاهش کیفیت و سلامت سیستم‌های اکولوژیکی و عدم تعادل بین عوامل طبیعی و جمعیتی شده و لزوم توجه برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران به آماده‌سازی زمین و بارگذاری متناسب جمعیت و فعالیت‌ها با ظرفیت‌های طبیعی را آشکار می‌کند. بنابراین در این پژوهش هدف اصلی، تعیین پتانسیل‌های طبیعی حوضه آبخیز جاجرود جهت توسعه شهری، روستایی و صنعتی است.
روش و داده‌ها: در این تحقیق با استفاده از معیارها و شاخص‌های اصلی ارزیابی پتانسیل اکولوژیکی و در نظر گرفتن محدودیت‌ها، با به کارگیری مدل تصمیم‌گیری VIKOR، استعداد و توانایی اراضی حوزه آبخیز جاجرود برای توسعه پایدار مراکز جمعیتی مورد ارزیابی قرار گرفت. ابتدا داده‌ها با توجه به اهداف و روش تحقیق گردآوری شد. سپس کلیه داده‌های جمع‌آوری‌شده شامل نقشه‌های ارتفاعی، نوع خاک، نوع زمین، پوشش گیاهی، آبراه‌ها و گسل‌های اصلی استخراج و برای ارزیابی در مراحل بعدی آماده شد. در نهایت میزان مطلوبیت هر پیکسل نقشه برای توسعه شهری، روستایی و صنعتی تعیین شد.
یافته‌ها: با توجه به مجموع نتایج به دست آمده از ارزیابی معیارهای بوم‌شناختی و سرانه آب منطقه و با در نظر داشتن محدودیت‌های موجود (کمیت آب، حریم گسل و رودخانه) می‌توان نتیجه گرفت شهرهای پردیس، بومهن، دماوند و لواسان جهت توسعه آتی شرایط مناسب‌تر و محدودیت کمتری را دارا هستند.
نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از ارزیابی معیارهای طبیعی، نشان می‌دهد تعدادی از سکونتگاه‌های واقع در حوضه آبخیز جاجرود، در مناطق با ظرفیت محدود از لحاظ بوم شناختی واقع شده‌اند که لازم است نسبت به ایمن‌سازی و جلوگیری از توسعه فیزیکی آن‌ها اقدام شود.
نوآوری: ارزیابی پتانسیل‌های زیست محیطی همراه با محدودیت‌ها و خطرات احتمالی آن در حوضه آبخیز جاجرود به عنوان یک منطقه رو به رشد با وضعیت خاص طبیعی، اقتصادی و ارتباطی موضوعی است که تا کنون مغفول مانده و از نوآوری‌های تحقیقات آتی محسوب می‌شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Assessment of the ecological potential for sustainable territorial development (Case study: Jajroud watershed)
نویسندگان [English]
-
Hossein Hataminejad
1
-
Fateme Mohebi
2
-
Amirhossein Kazem
3
1
Department of Human Geography and Planning, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.
2
Department of Human Geography and Planning, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
3
Department of Remote Sensing and Geographic Information System, Faculty of Environment, Azad University/Science and Research Unit, Tehran, Iran
چکیده [English]
Aim:The increasing growth of the urban population in our country has caused a loss of balance between urban networks and their natural patterns. The emergence of these problems reveals the need for planners and decision-makers to pay attention to the preparation of the land and the proportional loading of the population and activities with natural capacities. Therefore, in this research, the main goal is to determine the natural potential of the Jajrood watershed for urban, rural, and industrial development.
Material & Method: Due to the importance of the topic, in this research, using the main criteria and indicators for evaluating the ecological potential and taking into account the limitations, by applying the VIKOR decision-making model, the aptitude and ability of the lands of the Jajrood watershed for the sustainable development of population centers have been evaluated. First, data was collected according to the objectives and method of the research. Then, all the collected data, including elevation maps, soil type, land type, vegetation, waterways, and main faults were extracted and prepared to be evaluated in the next steps. Finally, the degree of desirability of each map pixel was determined for urban, rural, and industrial development.
Conclusion: The results of the assessment of natural criteria showed that several settlements located in the Jajrud watershed, including the cities of Fesham, Migun, and Ahar, are located in unsuitable areas in terms of ecological strength and unsafe against the occurrence of natural hazards.
Innovation: The assessment of environmental potential, along with its possible limitations and risks, in the Jajrood watershed, as a growing region with a special natural, economic, and communication situation, is a subject that is considered an innovation of future research.
کلیدواژه‌ها [English]
-
Ecological capacity
-
sustainable land development
-
spatial planning
-
Jajrud watershed
)