بررسی اتنوبوتانی مناطق قشلاق و ییلاق ایل قشقایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی، دانشگاه اردکان،‌ اردکان، ایران

2 گروه مهندسی طبیعت ، دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی،‌ دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

3 گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

هدف: اتنوبوتانی با مطالعه و بررسی چگونگی استفاده افراد یک قوم یا جامعه از گیاهان، به عنوان ابزاری کارآمد جهت استخراج دانش بومی استفاده از گیاهان، شناخته می‌شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی گونه‌های گیاهی و جمع‌آوری اطلاعات در مورد خواص و نحوه به کارگیری گونه‌ها در درمان بیماری‌ها توسط ایل قشقایی در دو منطقه دشتستان (قشلاق) استان بوشهر و آلمالیچه (ییلاق) استان فارس، انجام گرفت.
روش و داده: تحقیق از نوع غیر آزمایشی به صورت توصیفی- پیمایشی است. به منظور تعیین حجم نمونه (تعداد پرسشنامه‌ها) از روش کوکران استفاده شد. جمع‌آوری اطلاعات در زمینه کاربرد گیاهان دارویی از حدود ۱۰۰ نفر افراد آگاه محلی و عشایر منطقه صورت گرفت‌ و پر مصرف‌ترین گونه‌های گیاهی در منطقه مشخص شد. افراد آگاه محلی که به صورت حضوری مورد مصاحبه قرار گرفتند، شامل گیاه درمان‌گر‌های محلی، عطاران، عشایر و روستائیان منطقه به‌ویژه افراد مسن بودند.
یافته‌ها: نتایج پژوهش حاکی از وجود ۱۱۵ گونه گیاه دارویی در مناطق مطالعاتی است که متعلق به ۴۲ خانواده هستند. از این تعداد،‌ ۴۷ درصد آن مربوط به منطقه آلمالیچه و ۵۳ درصد آن مربوط به منطقه دشتستان است. چتریان با ۱۸ گونه، نعناییان با ۷ گونه و شب‌بوئیان و کاسنیان هر کدام با ۶ گونه فراوان‌ترین خانواده‌ها بودند. همچنین مشخص شد که بیش‌ترین استفاده دارویی از گیاهان جهت درمان بیماری‌های گوارشی، تصفیه خون، ضد سرفه و سرماخوردگی است. به لحاظ درصد اندام‌های مصرفی گیاهان به ترتیب برگ ۲۹٪، ساقه ۲۲٪، دانه و بذر ۱۸٪، میوه ۱۲٪، ریشه ۱۱٪، گل ۷٪ بوده است.
نتیجه‌گیری: نتایج به دست آمده بیانگر غنای گونه‌های گیاهی دارویی در منطقه ییلاق و قشلاق عشایر قشقایی است. بیشترین تنوع گونه‌ای مربوط به خانواده چتریان و بیشترین مصرف گیاهان دارویی در منطقه برای بیماری‌های گوارشی است.
نوآوری،‌ کاربرد نتایج: قشقائی یکی از دو ایل بزرگ و کهن ایران زمین است و غالب جمعیت آن در استان فارس ساکن هستـند اطلاعات حاصل از این تحقیق، علاوه بر زنده نگه داشتن دانش قومی‌ عشایر قشقایی در زمینه گیاهان دارویی،‌ می‌تواند راهگشای تحقیقات جدید در زمینه درمان بیماری‌های نام برده شده با استفاده از گیاهان مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ethnobotanical survey of Qashlaq and Yailaq areas of Qashqai tribe

نویسندگان [English]

  • Mahin Fooladi 1
  • fatemeh roustaei 2
  • Mojtaba Malek Abadi 3
1 Department of Nature Engineering, Faculty of Agriculture & Natural Resources, Ardakan University, Iran
2 Department of Nature Engineering, Faculty of Agriculture & Natural Resources, Ardakan University, Iran
3 Department of Nature Engineering, Faculty of Agriculture & Natural Resources, Yazd University, Iran
چکیده [English]

Aim: Ethnobotany provides valuable information by studying how different ethnic groups use medicinal plants.The aim of this study was identifying plant species and collecting information about the properties and methods of using species in the treatment of diseases by the Qashqai tribe in two regions of Dashtestan (Qashlaq) of Bushehr province and Almaliche (Yilaq) of Fars province.
Material & method: The research is non-experimental and descriptive-survey. Cochran's method was used to determine the sample size (number of questionnaires). Information on the use of medicinal plants was collected from about 100 knowledgeable local people. Local knowledgeable people who were interviewed in person included local herbalists, perfumers, nomads and villagers in the area.
Finding: The results of the research indicate the presence of 115 species of medicinal plants in the study areas, which belong to 42 families. Apiacea with 18 species, Laminacea with 7 species, and Brassicaceae and , Compositae with 6 species each were the most abundant families. It was also found that the most medicinal use of plants is for the treatment of digestive diseases, blood purification and anti-cough and cold. In terms of the percentage of consumed parts of plants, leaves were 29%, stems 22%, seeds and seeds 18%, fruits 12%, roots 11%, flowers 7%.
Concliusion:. The obtained results show the richness of medicinal plant species in the Yilaq and Qashlaq area of the Qashqai nomads that The highest species diversity was observed in the Apiacea.
Innovation: Qashqai is one of the two big and ancient tribes of Iran. The information obtained from this research, in addition to keeping alive the ethnic knowledge of the Qashqai tribes in the field of medicinal plants, can be considered the way for new research in the field of treating diseases. taken to be investigated using plants.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethnobotany
  • Tribes
  • Medicinal Plants
  • Fras province
  • Bushehr province

مراجع

بی­باک، ح.، و مقبلی، ف. (1395). جمع آوری، شناسایی و استفاده سنتی از گیاهان دارویی در شهرستان جیرفت. مجله گیاهان دارویی؛ 4: 116-40.
دولتخواه، م.، نبی‌پور، ا. (1392). مطالعه اتنوبوتانیکی گیاهان دارویی مورد استفاده در شمال شرقی خلیج‌فارس. مجله گیاهان دارویی. 13 (50): 129-43.
دولت­خواه، م.، قربانی نوهوجی، م.، مهرآفرین، ع.، امینی نژاد، غ.، و دولتخواه، ع. (1391). مطالعه اتنوبوتانی گیاهان دارویی در کازرون، ایران: شناسایی، توزیع و استفاده سنتی. مجله گیاهان دارویی؛ 2: 163-78.
دلفان ع، خدایاری ح، عزیزی خ. (1394). بررسی اتنو‌بوتانیکی گیاهان دارویی زاغه و بیرانشهر (استان لرستان). مجله ملی اکولوژی، تنوع و حفظ نباتات.
دیفرخش، س.، بارانی، ح.، پور رضایی، ج. (1392). اتنوگرافی گیاهان غیر زراعی دلی کما (دره کوهستانی زاگرس مرکزی). مجله علوم اجتماعی. 67: 153-207.
رزمجو د، زارعی ز، آرماند ر. (1395). بررسی اتنوبوتانی برخی گیاهان دارویی در شهرستان بهبهان، استان خوزستان. مجله گیاهان دارویی. 16 (4): 33-50.
رمضانیان، م.، مینایی­فر، ع.ع. (1394). بررسی اتنو‌بوتانیکی گیاهان دارویی در شهرستان فسا. مجله طب سنتی اسلامی و ایرانی. 7 (2): 221-231.
سرطاوی، ک.، غلامیان، ف. (1383). گیاهان دارویی استان بوشهر. مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. 20 (2): 213-27.
فروزه، م.ر، حشمتی، غ.ح، بارانی، ح. (1392). بررسی دانش تهیه غذا با استفاده از گیاهان قابل مصرف. مجله دانش بومی ایران. 4 (9): 109-129.
قلی­پور، ع.، قربانی نوهوجی، م.، رسولی، ن.، و حبیبی، م. (1392). بررسی اتنوبوتانیکی گیاهان دارویی دهستان زرم رود نکا (استان مازندران). مجله گیاهان دارویی، 4(52): 101-121.
مرادی، ل.، دولت-خواه، م.، دارابی، ح.، نبی­پور، ا. (1392). اتنوفارماکولوژی گیاهان دارویی بندر گناوه. مجله پزشکی جنوب ایران. 17 (5): 959-73.
Ajjoun, M., Kharchoufa, L., Merrouni, I. A., & Elachouri, M (2022). Moroccan medicinal plants traditionally used for the treatment of skin diseases: From ethnobotany to clinical trials. Journal of Ethnopharmacology, Volume 297, 115532.
Cordero, C.S., Meve, U., & Alejandro, G.J.D (2023). Ethnobotany and diversity of medicinal plants used among rural communities in Mina, Iloilo, Philippines: A quantitative study. Journal of Asia-Pacific Biodiversity, Volume 16, Issue 1, pp 96-117.
Dapar, M. L. G., Alejandro, G. J. D. (2020). Ethnobotanical studies on indigenous communities in the Philippines: current status, challenges, recommendations and future perspectives. Journal of Complementary Medicine Research, Volume 11, Issue 1, pp 432-432.
de Medeiros, C. M., Ritter, M. R., Gonzatti, F (2023). Ferns and lycophytes: an ethnobotany review for Brazil. Ethnobotany Research and Applications, Volume 25, pp 1-27.
Difrakhsh, M., Barani, H., & Poorrezaei, J. (2014). Vegetation ecology of non-forage plants in the Deli-Koma region (a mountainous valley in central Zagros) .Social Sciences Journal, 21(67), 153-205. https://doi.org/10.22054/qjss.2015.1237
Eisah, J. S., Nyumah, F., Johnny, J., Charles, J. F. (2021). Ethnobotanical Studies on the Use of Medicinal Plants among Forest Fringe Communities around the Kasewe Forest in Moyamba District, Southern Sierra Leone. American Journal of Plant Sciences, Volume 12, Issue 12, pp 1963-1989.
Long, C. L., Li, R (2004). Ethnobotanical studies on medicinal plants used by the Red-headed Yao People in Jinping, Yunnan Province, China. Journal of ethnopharmacology, Volume 90, Issue 2-3, pp 389-395.
Malik, K., Ahmad, M., Zafar, M., Ullah, R., Mahmood, H. M., Parveen, B., ... Shah, S. N. (2019). An ethnobotanical study of medicinal plants used to treat skin diseases in northern Pakistan. BMC Complementary and Alternative Medicine, Volume 19, pp 1-38.
Namsa, N. D., Mandal, M., Tangjang, S., Mandal, S. C. (2011). Ethnobotany of the Monpa ethnic group at Arunachal Pradesh, India. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, Volume 7, Issue 1, pp 1-15.
Naz, I, Ahmad, M, Hassan, T (2014). Ethnobotanical investigation of medicinal flora used by indigenous people in district Attock. Pakistan. Journal of Advanced Botany Zool, Volume 1, pp 1-7
Oliveira, A. K. M., Oliveira, N. A., Resende, U. M., Martins, P. F. R. B (2011). Ethnobotany and traditional medicine of the inhabitants of the Pantanal Negro sub-region and the raizeiros of Miranda and Aquidauna, Mato Grosso do Sul, Brazil. Brazilian Journal of Biology, Volume 71, pp 283-289.
Panghal, M., Arya, V., Yadav, S., Kumar, S., Yadav, J. P (2010). Indigenous knowledge of medicinal plants used by Saperas community of Khetawas, Jhajjar District, Haryana, India. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, Volume 6, pp 1-11.
Panyadee, P., Meunrew, J., Balslev, H., Inta, A (2022). Ethnobotany and ecosystem services in a tidal forest in Thailand. Sustainability, Volume 14, Issue 10, pp 6322.
Parvaiz, M (2014). Ethnobotanical studies on plant resources of mangowal, district Gujrat, Punjab, Pakistan. Avicenna Journal of phytomedicine, Volume 4, Issue 5, pp 364.
Sajjadi, S., Batooli, H., & Ghanbari, A. (2011). Collection, evaluation, and ethnobotany of Kashan medicinal plants. Journal of Iranian Traditional Medicine, 2(1), 29-36]. http://jiitm.ir/article-1-82-fa.html
Singh, A., Dubey, N. K (2012). An ethnobotanical study of medicinal plants in Sonebhadra District of Uttar, Pradesh, India with reference to their infection by foliar fungi. Jounal Medical Plants Resources, Volume 6, Issue 14, pp 2727-2746.
Waswa, E. N., Li, J., Mkala, E. M., Wanga, V. O., Mutinda, E. S., Nanjala, C., ... Wang, Q. F. (2022). Ethnobotany, phytochemistry, pharmacology, and toxicology of the genus Sambucus L.(Viburnaceae). Journal of Ethnopharmacology, Volume 292, pp 115102.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار